Hoe zit het nou met de spaartegoeden van onze burgers, banken en pensioenfondsen?
Veel Europese burgers parkeren hun vermogen in spaargeld met een lage rente, vaak omdat ze dat veilig of handig vinden. Volgens recente gegevens van De Nederlandsche Bank (DNB) hadden Nederlandse huishoudens eind december 2024 een recordbedrag van 600,5 miljard euro aan banktegoeden bij Nederlandse banken. Dit bedrag omvat zowel spaarrekeningen als betaalrekeningen. Als we specifiek naar het spaartegoed kijken, stond er eind december 487,1 miljard euro op spaarrekeningen, terwijl het bedrag op betaalrekeningen 113,4 miljard euro bedroeg.
Maar het meeste spaargeld staat bij de Nederlandse pensioenfondsen, die beheren meer dan 1.600 miljard euro aan kapitaal! Wat nou als de EU dit geld kon gebruiken voor hun eigen schuldverslaving? Dat is namelijk het nieuwe idee van Ursula von der Leyen: “We zullen particuliere spaargelden omzetten in broodnodige investeringen. En we zullen samenwerken met onze institutionele partners om het van de grond te krijgen.”
Europe has all it needs to take the lead in the competitiveness race.
This month, the @EU_Commission will unveil the 🇪🇺 Savings & Investments Union.
We'll turn private savings into much needed investment.
And we’ll work with our institutional partners to get it off the ground pic.twitter.com/rtd0UqCeut
— Ursula von der Leyen (@vonderleyen) March 10, 2025
Deze Europese Spaar- en Investeringsunie (Savings & Investments Union, afgekort tot SIU) is een nieuw concept dat begin dit jaar werd opgezet en voortbouwt op de Europese Kapitaalmarktunie en de Bankenunie. Die waren bedoeld om de Europese financiële markten beter te integreren, bijvoorbeeld via gezamenlijke uitgifte van schulden door lidstaten en door de regels voor banken en het depositogarantiestelsel te harmoniseren. De SUI voegt daar een extra dimensie aan toe, door de EU meer mogelijkheden te geven om privéspaargeld te mobiliseren. Op die manier kan de EU meer geld lenen voor grootschalige investeringen in sectoren zoals defensie (Oekraïne) en de energietransitie (de Green Deal en de Clean Industrial Act). Normaal gesproken worden deze zaken uit de rijksbegroting van individuele lidstaten gefinancierd, maar deze middelen zijn niet toereikend mee voor hetgeen de EU allemaal wil gaan doen.
Financiële repressie
De institutionele partners waarmee von der Leyen gaat “samenwerken”, zijn de pensioenfondsen en misschien ook de banken die verplicht(!) zullen worden om een bepaald deel van hun vermogen te investeren in Europees staatspapier. Waar we het dus eigenlijk over hebben is financiële repressie. Volgens Wikipedia is dat monetair beleid van een overheid of centrale bank om de publieke sector te financieren door het ingrijpen in de financiële markten, ten koste van spaarders en beleggers. De term werd in de jaren 70 ingevoerd om beleid in bepaalde ontwikkelingslanden te beschrijven (zoals wetgeving tegen woekerrentes, maar ook sluikbelasting door inflatie). Vooral bij de voorstanders van liberalisering en soberheidsbeleid wordt het beschreven als ‘marktverstorend’, maar daar hebben de bureaucraten in Europa geen boodschap aan.
Bruno Le Maire, minister van Financiën in Frankrijk, zei enkele weken geleden het volgende: “Mobiliseer alle spaargelden van Europeanen die nu slapend op Europese bankrekeningen staan om de toekomst te financieren, inclusief Europa’s defensie.”
Mario Draghi in september 2024: “Europa moet op ongekende schaal particuliere spaargelden mobiliseren – tot 500 miljard per jaar – om de investeringskloof met de VS en China te dichten. Dit vereist een volledig geïntegreerde kapitaalmarkt.”
En ook Christine Lagarde krijgt warme gevoelens als ze de Europese spaargelden in beeld krijgt: “Europeanen sparen een groot deel van hun inkomen: ongeveer 13% in 2023, vergeleken met 8% in de VS. Maar meestal kiezen Europeanen voor veilige, liquide spaarproducten. In Europa staat zo’n 11,5 biljoen euro in contanten en deposito’s, een derde van de totale financiële activa van huishoudens.”
De Belgische regering maakt het nog erger en overweegt zelfs haar goudreserves te verkopen om defensie-uitgaven te financieren. Dat is opmerkelijk, en vooral ook uitermate dom, want België heeft nu al veel minder goud dan de buurlanden.
Gelukkig stemde onze Nederlandse overheid tegen een defensieplan dat gerealiseerd moet worden door versoepeling van de Europese begrotingsregels en deels door gezamenlijke leningen. Nadeel is dat de partijloze premier Dick Schoof wel enthousiast is over het aangaan van extra schulden en in Brussel zn eigen gang lijkt te gaan.
Beleggers verplichten om obligaties te kopen
Stel er komt een verplichting/incentive om pensioenfondsen 25% te laten investeren in Europese ‘groene’ of ‘defensie’ obligaties, uiteraard tegen een lage rente. Dat zou dan gaan om 400 miljard euro! Dat is al de helft van de gewenste 800 miljard. Daarnaast zijn er natuurlijk de banken die ons spaargeld beheren, die kunnen ook met zachte dwang gevraagd worden om geld uit te lenen.
Critici waarschuwen terecht dat het opzetten van een Spaar- en Investeringsunie zal leiden tot een verlies van economische vrijheid en marktinefficiëntie. In een vrije markt worden investeringen gestuurd door vraag en aanbod en hebben spaarders een vrije keuze, maar met een meer dwingende overheidssturing kan kapitaal verkeerd worden toegewezen. Dat is een zorgwekkende ontwikkeling, vooral wanneer het geld wordt aangewend voor onproductieve doeleinden. Belangrijk hierbij is om te onthouden dat spaargeld een privé-eigendom zou moeten zijn, geen politiek instrument.
Dit artikel werpt een belangrijke schaduw over de toekomst van onze spaartegoeden. De groeiende druk vanuit de EU om particuliere spaargelden te mobiliseren voor publieke investeringen roept vragen op over de bescherming van individuele financiële belangen. Het idee dat pensioenfondsen en banken verplicht zouden kunnen worden om grote delen van hun activa in staatsobligaties te investeren, vooral tegen lage rente, is zorgwekkend. Het is echt belangrijk dat we als burgers waakzaam blijven en ons uitspreken tegen dergelijke beleidsmaatregelen die onze economische vrijheid onder druk zetten.