Het gebruik van contant geld neemt in Nederland al jaren af, terwijl het gebruik van commercieel giraal geld toeneemt. Het afgelopen jaar zijn, mede als gevolg van Corona, contante betalingen verder gedaald. Dit is één van de redenen waarom er serieus nagedacht wordt over digitaal centralebankgeld.
Een digitale euro
De Europese Centrale Bank (ECB) kwam in oktober 2020 met een rapport over een mogelijke digitale euro. Ze hekelen de Bitcoin en willen binnen 5 jaar een eigen munt. Momenteel worden er op beperkte schaal experimenten voorbereid om op een gefundeerde wijze een besluit te kunnen nemen over de wenselijkheid en eventuele verschijningsvorm van digitaal centralebankgeld. Dit digitale centralebankgeld is, zoals het woord impliceert, digitaal geld dat uitgegeven wordt door een centrale bank (Central Bank Digital Currency: CBDC). Er zijn in principe twee varianten. De eerste is een ‘wholesale’ CBDC, oftewel digitaal centralebankgeld voor de ‘groothandel’. Feitelijk wordt dit nu al gebruikt voor verrekeningen van onderlinge betalingen van banken en landen. Een tweede variant is ‘general purpose’ of ‘retail’ CBDC; digitaal centralebankgeld voor consumenten.
De doelstelling van de digitale euro is echter nog niet uitgekristalliseerd. Welke problemen we ermee op willen lossen, en op welke manier dat dan moet gebeuren, hebben grote invloed op de aard van digitaal centralebankgeld. Dit zou onderdeel moeten zijn van een politiek debat. Het gaat namelijk over fundamentele keuzes met potentieel verstrekkende gevolgen. Dat geldt zowel voor de doelstelling van digitaal centralebankgeld als de mogelijkheden en risico’s ervan.
Eindrapport digitaal centralebankgeld
Dit concluderen de rapporteurs van de Tweede Kamer, de Kamerleden Aukje de Vries (VVD) en Mahir Alkaya (SP). Ze wijzen hierop in hun “Eindrapport digitaal centralebankgeld” dat eerder deze week is gepubliceerd. Het rapport gaat over digitaal centralebankgeld voor consumenten, wat als opwaardering van chartaal geld (bankbiljetten en munten) naar het digitale tijdperk kan worden gezien.
Met het rapport willen ze bijdragen aan het politieke debat over digitaal centralebankgeld en de vaste Kamercommissie Financiën helpen haar controlerende en wetgevende taak uit te oefenen.
In het rapport constateren we dat de doelstelling van een mogelijke digitale euro nog niet is uitgekristalliseerd. Het is niet duidelijk welke problemen ermee opgelost worden, en op welke manier dat moet gebeuren. De ontwerpkeuzes die gemaakt worden, bepalen in grote mate de praktische en juridische gevolgen van een eventuele digitale euro.
Een digitale euro zou mogelijkheden bieden, zo kan het digitale ontwikkelingen in het betalingsverkeer en financiële dienstverlening verder versnellen. Een digitale euro kan ook de geopolitieke positie van de eurozone beïnvloeden. Tegelijkertijd zijn er ook risico’s en zijn nog niet alle gevolgen volledig in kaart gebracht. Zo zijn er consequenties voor financiële stabiliteit, toezicht en monetair beleid. En vooral privacy!
Privacy
Een bankbiljet of munt is anoniem, in de zin dat er een transactie plaats kan vinden zonder dat deze geregistreerd wordt en zonder dat één of beide partijen zich vooraf bekend hoeft te maken. Het rapport zegt daarover: “Alhoewel dit problemen op kan leveren voor bijvoorbeeld bestrijding van fraude en witwassen, heeft het duidelijke voordelen voor privacy.” Dat is een belangrijke opmerking, want cash geld kan dus perfect gebruikt worden voor criminele activiteiten. Dit is in tegenstelling tot wat er tegenwoordig in veel media geroepen wordt, er wordt dan geclaimd dat digitale munten gevaarlijk zijn en veelal gebruikt worden door criminelen.
Toch schrijft men in het rapport dat een volstrekt anonieme versie van digitaal centralebankgeld zowel ongewenst als onmogelijk lijkt, vanwege zorgen om belastingontduiking, en financiering van criminaliteit of terrorisme. Waar bankbiljetten of munten nog fysiek verplaatst moeten worden, kan digitaal geld makkelijk in grote hoeveelheden van eigenaar wisselen.
Een mogelijkheid om volledige privacy van transacties te waarborgen, zonder dat dit negatieve bijeffecten oplevert, is gebruik van een anonieme app of andersoortige bearer tot een bepaald maximum. Volledige anonimiteit bij het gebruik van een ondersteunende digitale applicatie lijkt echter vrijwel onmogelijk en dat is gevaarlijk.
De plannen op korte termijn
In het rapport adviseren ze de vaste Kamercommissie om, na het aantreden van de nieuwe Kamer, tijdens de eerste procedure vergadering een besluit te nemen over het opnieuw aanstellen van rapporteurs op dit dossier. Op die manier kan voortdurende aandacht voor, en parlementaire betrokkenheid bij, een beslissing over een eventuele digitale euro en ontwerpkeuzes daarvan worden gegarandeerd.
Diverse werkgroepen zullen eind maart 2021 hun eerste bevindingen rapporteren aan de ECB. Naar verwachting zullen in diezelfde maand de resultaten bekend worden gemaakt, samen met de resultaten van de eerste (technische) experimenten. In de zomer van 2021 zal er een besluit worden genomen door de ECB of het onderzoek naar, en experimenten met, een digitale euro zal worden voortgezet.
Formeel kan de Raad van Bestuur van de ECB (de presidenten van de centrale banken van de 19 landen van de eurozone en de zes directieleden) eigenstandig beslissen over de invoering van een digitale euro. Gezien de potentieel ingrijpende (praktische) gevolgen is het moeilijk voorstelbaar dat hier geen democratisch menings- of besluitvormingsproces aan vooraf zal gaan..
Digitale munten
Er zijn al geruime tijd digitale ‘munten’ die op een andere manier worden uitgegeven. Een cryptomunt is een digitaal ruilmiddel waarbij gebruik wordt gemaakt van blockchain technologie. De waarde ervan wordt bepaald door vraag en aanbod, en het heeft geen fysieke tegenwaarde of centrale uitgever. Het is vooralsnog niet erkend als legaal betaalmiddel. De meest bekende cryptocurrency is de ‘Bitcoin’, die in tegenstelling tot de algemene kennis niet volledig anoniem is. Een voorbeeld van een echte privacy-coin is Monero.
Tevens zijn er initiatieven voor stablecoins; digitale munten waarvan de waarde gebaseerd is op een of meerdere breed geaccepteerde valuta zoals de dollar, het Engelse pond en de euro. De introductie van een dergelijke munt zou onder meer implicaties kunnen hebben voor de invloed van de centrale banken (monetaire soevereiniteit) over de valuta die ze uitgeven. Het meest bekende voorbeeld van een stable coin is de ‘Libra’ van Facebook, inmiddels hernoemd als ‘Diem’. De munt is nog niet daadwerkelijk gelanceerd.
UPDATE: Food for thought; mocht de ECB de rente tot onder nul verlagen, dan zullen waarschijnlijk steeds meer mensen contant geld opnemen en daarmee het beleid van de ECB willen ontvluchten. Het is de ECB die dit contante geld uitlevert en daarmee schiet de bank zichzelf dus in de voet. Niet handig. Wat wel handig is, is al het geld digitaal maken. Dan is het veel makkelijker om dat digitale saldo met negatieve rente te belasten.. And you’re locked in.
0 Comments